Ius Sanctus Nieuws Archief

Máxima helpt republiek Amsterdam om zeep

Monday, 28 Jan 2002 door Danny

Amsterdam,

“Zelfs verstokte republikeinen zijn door de charme van Maxima betoverd. Met het ongelooflijke gemak waarmee deze vrouw zich presenteert, wekt ze de indruk alsof ze haar leven lang niet anders heeft gedaan dan mensen charmeren. Niemand verzet zich tegen 'Het Huwelijk'. Dit is historisch gezien uniek!''

Stadshistoricus Richter Roegholt (76) is vastberaden: de Republiek Amsterdam bestaat niet meer. Met de komst van de charismatische Argentijnse zijn de laatste anti-monarchisten gezwicht. Overigens bespeurde Roegholt, schrijver van het tweedelige boekwerk 'Amsterdam in de twintigste eeuw', al eerder dat ook de hoofdstad Oranje-gezinde inwoners kent. ,,Denk aan de jordanezen en joden. Arbeiders in de Jordaan zien de Oranjes van oudsher als een onbaatzuchtige familie, die boven de partijen staat om haar onderdanen te beschermen. Datzelfde geldt voor veel joden. Voor een minderheidsgroep is het adellijk geslacht Oranje een belangrijk houvast.''
Toch schrok hij toen kroonprins Willem-Alexander en Maxima ruim een half jaar geleden lieten weten dat de trouwpartij in zijn stad zou plaats vinden. ,,Ik vond het riskant. Amsterdam heeft drie hoogtijdagen van Beatrix verpest.'' Behalve haar huwelijk in 1966 liep een jaar eerder ook het kennismakingsbezoek met haar verloofde Claus von Amsberg uit op een drama. ,,De spanning in de stad was om te snijden. 'Ik wil mijn fiets terug' stond er op het spandoek van wijlen journalist Joop van Tijn en schrijfster Renate Rubinstein. Ze verwezen naar de Duitse bezetters die tijdens de oorlog alle fietsen in beslag hadden genomen. Joop en Renate, beiden joods, legden die dag bloemen bij het Nationaal Monument op de Dam. Hun strijd was ongekend fel.

Dat Beatrix uitgerekend met een Duitser moest trouwen, was onacceptabel. Jaren later heeft Rubinstein toegegeven dat haar verzet tegen de persoon Claus volstrekt onterecht was. Ter gelegenheid van de achttiende verjaardag van Willem-Alexander aanvaardde zij de opdracht van koningin Beatrix om een boekje over de kroonprins te schrijven. Kennelijk wilde zij iets goed maken.''

Een week voor 30 april 1980, de dag waarop Beatrix werd ingehuldigd als koningin, werd Roegholt ontboden in de ambtswoning van toenmalig burgemeester Wim Polak. ,,We waren met een select gezelschap. Polak vroeg: 'Ik wil van jullie horen waarom ik volgende week geen burgemeester meer ben'. Niemand gaf een zinnig antwoord. Het geeft aan dat een stadsguerrilla absoluut niet te voorspellen is.''
De kroningsrellen die volgden waren veel heviger dan de ongeregeldheden tijdens het huwelijk, vertelt de stadshistoricus. ,,Het was echt erg, heel erg. Die golvende beweging van mensenmassa's die niet wisten waar ze nou voor of tegen waren. Angstaanjagend. De acties hadden weinig te maken met haat jegens de Oranjes. Krakers verzetten zich tegen de oneerlijke verdeling van welvaart. Het koningshuis is één van de vele symbolen voor rijkdom. Met de strijdkreet 'Geen woning, geen kroning' kwam de kraakbeweging in opstand tegen de woningnood. Zo werd ook het derde feestje van Beatrix verknald.''

De zogenaamde republikeinse geest van de Amsterdammer is nooit de inspiratiebron geweest voor alle verzet, stelt de stadshistoricus. Het waren de moeilijke, naoorlogse periode en de maatschappelijke onvrede in de jaren tachtig, die protesten uitlokten.

De echte haat-liefde-verhouding tussen Amsterdam en de Oranjes dateert van een paar eeuwen geleden. ,,De diepe, fundamentele tegenstelling is ontstaan onder de stadhouders Maurits, Willem II en Willem III. Het draaide allemaal om geld. Amsterdam was een belangrijk handelscentrum en investeerde daar flinke bedragen in. Willem III was op dat moment militair bevelhebber en had geld van de stad nodig om zijn leger te onderhouden. Amsterdam verdomde het om daar ook maar een cent aan uit te geven. De emoties liepen hoog op. Uit alle lagen van de bevolking kwam verzet. De dichter Joost van den Vondel hekelde de familie in zijn toneelstukken en poëzie. Op zijn beurt sprak stadhouder Willem III over 'die schurken van Amsterdam' en vertrok uiteindelijk naar Engeland. Pikant detail is dat de joodse familie De Pinto de overtocht van de gehate stadhouder financierde. Het moment van verzoening kwam toen Nederland in 1815 een koninkrijk werd. ,,Koning Willem I liet in de grondwet vastleggen dat Amsterdam als hoofdstad de plek moest zijn waar het staatshoofd wordt ingehuldigd. Dat was een politieke beslissing.''

De Oranjes zijn vasthoudend als het om Amsterdam gaat. Volgens de wet moeten ze hier worden ingehuldigd, maar nergens staat beschreven dat ze hier ook moeten trouwen, laat staan hun verjaardag vieren. ,,Toen Beatrix besloot ter gelegenheid van haar zestigste verjaardag de hele stad af te zetten, wist ik niet meer hoe ik het had. Het was verschrikkelijk! Ik had echt het gevoel dat er een rekening werd vereffend met de kroningsrellen. Zo van: 'Jullie willen met mij geen feestje bouwen? Dan doe ik het zelf wel!' Beatrix negeerde het Amsterdamse volk volledig. Ik zie nog het beeld op de Dam voor me waar een vrijwilligerskoor de jarige vorstin probeerde toe te zingen. De koningin keek niet op of om en snelde met haar gasten, gehuld in prachtige baljurken, hup het paleis in. Het was een genante vertoning.''

Rellen bleven uit, de Oranjes kunnen inmiddels een potje breken. Roegholt ziet het huwelijksfeest van Willem-Alexander en Maxima dan ook met een gerust hart tegemoet. Van het handjevol demonstranten dat het Spui omdoopt tot het actieplein, verwacht hij geen oorlogszuchtige opstanden. En van het Republikeins Genootschap? De stadshistoricus schampert: ,,Ach, deze heren vormen de intellectuele elite die hoort bij Amsterdam. De stad is een voedingsbodem voor experimenten en gewaagde gedachten. Maar echt, geloof me, op de trouwdag zullen ook de laatste der Mohikanen onder de indruk zijn van onze toekomstige koningin. Uiteindelijk gaat iedereen plat voor Maxima!''

Rotterdams Dagblad