Ius Sanctus Nieuws Archief

Mores Afdeling Riga, Treurnis om IJkels en Nootjes - 2

Friday, 21 Mar 2003 door Vanderveen

Mores over de wereld. Martijn vdV verblijft voor enige tijd in Riga (Letland) en onderzoekt cultuur en gebruiken.
---------------------------------------

Status? Jazeker, de mijne heeft status

Riga wordt door veel mensen gezien als het middelpunt van de Baltische staten en de hotste place om te zijn. Wel, de door globalisering ingegeven invloeden maken dat je in iedere wereldstad deze hippe tenten had kunnen tegenkomen, met als enige verschil de onbekendheid met het lokale bier en wat taalproblemen. De kou vertelt je over deze aparte plaats.

Maar de mensen weten niet dat het decor hetzelfde is als in iedere andere grote stad dus doen ze hun best hun rol zo goed mogelijk te spelen. De young, rich en beautiful lopen hierbij voorop en ze tonen dat door het gebruik van statussymbolen. Naast de mobiele telefoon zou je merkkleding verwachten, maar verrassend Riga geeft slechts Duitsers die met andermans naam rondlopen. Nee, bont en lange jassen, dat zal het zijn! Wie op National Geographic wel eens een rennende beer heeft gezien, met een golvende vacht, kan zich voorstellen hoe sommige vrouwen hier over straat golven. Anderen laten zich er wat minder op voorstaan, maar een jas zonder bontkraag of bonten manchetten is geen jas. Dat de jas lang is kan niet verhullen dat de vrouwen hier vrijwel allemaal hoge laarzen dragen met... blote benen (ok, pantys zullen ze ook vast hebben). Weer of geen weer, overal schiet wel eens een bloot been tevoorschijn. De stadse schoonheid wint van boers pragmatisme. Gecompleteerd met hoofddeksel, dat spreekt.

De Russische jonge mannen denken hier natuurlijk anders over. Zwarte lange jassen, zonder kraag, zonder dikke das, de koppen strak en kortgeschoren. De jas hoog gesloten zodat boven de jas opeens een hoofd opgeplakt zit. Stigmatiseer ik? Vast, maar ze spreken toch nauwelijks over de grens (anders hadden ze hun groot Lets dictee wel gehaald) dus repressailles verwacht ik niet. Je herkend Russen aan hun spraak: je praat wat woorden Lets, je wordt geantwoord in het Engels: ah, een Let.

Terug naar de status, het draait om geld, macht of schoonheid: de dames ontlenen hun status aan tasjes, van die parfumerie gekregen gelakte tassen met een merk erop. Plastic tassen kan je trouwens ook kopen bij de talloze kleine, verschrompelde oude vrouwtjes bij de markt, waar ze netjes ontkreukte zakjes aanbieden. Hoe operationaliseer je armoede ook weer?

Mannen pronken natuurlijk anders. Een echte man heeft een auto. Natuurlijk geeft een Mercedes je een hoge status, maar de Ferrari-rode Jaguar die ongegeneerd voor de Rimi (van Ahold international) stond doet het vast ook niet slecht. Een dikke wagen is wel een redelijk toppunt, de absolute top bereik je echter wanneer je auto... schoon is. Laat even inwerken, maar het summum van status is de schone, blinkende auto. Wel zo een nieuwe he. Hoe ze hem schoon krijgen, ik heb geen idee. De straten zien grauw en zwartig van ijs, sneeuw en pekel. Maar soms zie je ze staan en je weet: he, de zijne heeft status!

De vraag is, wie gaat dat betalen. Omdat Letland nog voor de toetreding staat kan Europa nog niet zo helpen. Bureaucratie is enorm, en wil je iets doen volgens Europese normen dan kost een project al snel het tienvoudige dan wanneer je het op de vertrouwde manier doet. Een tiende van de gemeenten mag daarom in een fonds storten wat dan weer uitgedeeld wordt de overige 90% van de gemeenten. Dat is wel aardig van ze he, heel sociaal. Een probleem is dat Europa eigenlijk best wat potten met geld klaar heeft staan maar de mensen zijn te druk met het overkomen van hun dagelijkse problemen. Jammer, want het kan ook anders. Een bibliotheek in ? deed een aanvraag en na een halfjaar plofde een cheque voor 100.000Euro op de deurmat om de sterk verouderde Sovjet bibliotheek vol te plempen met de verlichte ideeen van het kapitalisme. Helaas zijn dit soort voorvallen nog uitzonderingen.

Samen sta je sterk, maar de drie Baltische States, met bij elkaar 7,5miljoen inwoners, vliegen elkaar als het even kan naar de keel. Zo dumpten de stoute Litouwers melk op de Letse markt, buitelen ze over elkaar heen om contracten van Foreign Inverstors binnen te halen en samenwerkingen schieten als paddestoelen uit de grond. Hierdoor komt een echt goede samenwerking niet makkelijk van de grond. Alleen in de strijd tegen Rusland staan ze gezamenlijk. En natuurlijk in de strijd tegen het terrorisme: Oost Europa staat naast Amerika. Dat ze met iedere uitlating in de trant van "wij weten hoe het is om onder totalitair regime te leven" de wond met de oude successor lekker inzouten deert ze schijnbaar niet. Rusland blijft achter, bezig het verleden te verteren en onlangs een tentoonstelling over de goede daden van Stalin openend.

Als tegenhanger van Rusland hebben we daar Europa, het vrije Europa, het lonkende Europa, het Europa dat verzaakte de Baltische Staten te helpen toen het land verdeeld werd onder Hitler en Stalin. In het occupation museum, een groezelige kaart, staan met potlood wat grensstreken gezet en twee handtekeingen: Polen voor Hitler, de rest was voor Stalin. Maar dat was vroeger, Duitsland is omarmd, en met de Nato durft Letland weer voorzichtig praatjes te krijgen.

Tussen de twee wereldoorlogen kende de streek onafhankelijkheid. Natuurlijk, die laatste president van Letland leek wel verdacht veel op een dictator, maar dat is een historische vertekening. In 1991 stond de hele wereld in een rij om de oude Letse onafhankelijkheid uit 1922 weer te bekrachtigen, waarna na een rommelige periode in 1993 de eerste maal verkiezingen gehouden konden worden. Het trotse Letse volk trok al haar traditionele holle met snaren bespannen boomstammen uit de kast en herstelde de trotse cultuur weer in al haar glorie. Maar de ontzetting is groot wanneer Europa om de hoek komt. Potjandosie, de duur verkregen vrijheid na tien jaar afgeven aan Europa? Een kleine meerderheid is slechts voor, maar niemand echt overtuigd. Zoals een pro-Europea politicus sprak over het verschil met bestuur uit Moskou of uit Brussel, bij een meningsverschil met Brussel komen tenminste geen Europese tanks binnen rollen. De potten met geld gaan overigens veel goedmaken, leve het kapitalisme.

Wel, deze tweede mail lijkt me nog langer de vorige. Mijn excuses. Kan ik nog zeggen dat roddels over het Euro Song Festival allemaal niet waar zijn, er is geen geldgebrek en er zijn wel voldoende camera's. Ik heb nog niet verteld over hoe de eetgewoonten hier zijn, ik heb dan ook gelukkig nog enkele weken te gaan. Ik sluit niet af met een Letse of Russische groet, kom zeg, we kunnen de integratie ook overdrijven.

Een hartelijke groet vanuit het verre maar zeer fraaie Riga,

Uw favoriete ad hoc verslaggever,
Martijn van der Veen



onderwerp weten? Mail me!)